(…..) Carl Rohde: weerbaarheid en verandering in de tijd

Het symposium wordt afgesloten met een visueel getinte bijdrage van cultureel-sociologisch onderzoeker en lector Trendwatching Fontys Hogescholen, Carl Rohde. Hij gaat niet specifiek op zorg en wonen in, maar schetst een beeld van wat hij in de wereld ziet gebeuren en welke trends zich voordoen. Zijn ‘opwekkend’ begin is dat we het van het huidige politieke en economische klimaat niet moeten hebben.

Globalisering en boosheid
We leven in een wereld van globalisering, tovert hij een plaatje van McDonalds in Rusland voor de dag. “De wereld is niet plat maar driehoekig, met het Westen aan de top. Zo was het altijd. Maar China doet het goed, dat is een grote concurrent aan het worden. De gehele maakindustrie verschuift naar China. En hier in het Westen vallen steeds meer mensen over the edge. We creëren rijke landen met arme mensen. We moeten ons daar stevig over achter de oren krabben. Wat is er aan het gebeuren? De middenklasse wordt uitgehold. Enerzijds is een zeer vermogende en welvarende aristocratie in opkomst, anderzijds een verpauperde klasse met weinig koopkracht die voornamelijk van de sociale dienst leeft. Het heeft er alle schijn van dat we hierheen evolueren.

In de VS en Europa wordt de komende vijf jaar geen groei voorzien. De bevolking groeit evenmin. Er is een tweedeling aan het ontstaan tussen kinderen die in goede en kinderen die in slechte omstandigheden opgroeien. Bij degenen die aan de onderkant leven, is sprake van emotionele, spirituele en culturele verarming. Chronische aandoeningen nemen toe. Intussen zitten we in een cultuur van wantrouwen, boosheid, cynisme. Bankiers verkopen hypotheken waarvan ze weten dat mensen ze niet kunnen betalen. Niemand is meer met grote, abstracte vraagstukken bezig, het gaat om het korte-termijnidee van winsten. Men is op persoonlijk gewin gefocust, niet meer op het algemeen belang.

We hebben het diffuse gevoel van: we moeten wat! Maar dat ‘wat’ moet wel geactiveerd worden. Er zijn ook mensen die iets met hun boosheid doen. Kijk naar Occupy Wall Street, de protestbeweging tegen de hebzucht van Wall Street (de financiële instellingen). Achter de boosheid van mensen zit het verlangen om een fatsoenlijke samenleving te creëren. Dat verlangen is er wel degelijk.” Rohde toont enkele hoopgevende dia’s: er verschijnen bijvoorbeeld boeken over empathie. En op een muur in het straatbeeld zien we ineens staan: Even in hell there is compassion.

Empathie en solidariteit
Zijn er meer initiatieven waar we vrolijk van worden? Ja, toont Rohde met enkele dia’s. Een Braziliaanse favela onderaan een luxe woonwijk in Rio. Vanaf de stad kun je in de favela kijken. En wat doet iemand dan? Die maakt grote schilderingen op de favela-trappen van gezichten die terugkijken. Van moeders die hun kinderen zijn verloren door geweld. Hulpmiddel? Een paar krijtjes. De economische en politieke cultuur kun je niet veranderen, maar je kunt wel iets doen. Een ander initiatief: de uitgave van een boek met foto’s van mensen die spoorloos zijn verdwenen. De opbrengst ervan wordt geïnvesteerd in zoektochten om hen terug te vinden. En dan de man die een enorme moestuin opzet in een van de wijken die tijdens de recente Londense rellen is vernield. Geen winkels meer, dan een zelfvoorzienende tuin als oplossing. Een andere dia toont een vrolijke actie rond het probleem van vereenzaming: een pak chocola die de naam krijgt: Tony’s chocolonely. Rohde ziet ook overal de term ‘fair’ opduiken. En de onveilige spelonken van de metro worden opgevrolijkt met een getekende metrolijn van stations, weergegeven als poppetjes, waarmee mensen goede ervaringen hebben. De ervaringen worden via internet uitgewisseld. En zie, bekende mensen zetten zich in voor goede doelen. Ook dat helpt. In nood kun je problemen zelfs wegdenken. I don’t believe in global warming, staat ergens op een muur geschreven. Er gebeurt in elk geval van alles. Ook al werken het economische en politieke klimaat tegen en zijn die niet te veranderen, alle voorbeelden demonstreren dat er meer gebeurt dan louter toekijken hoe slecht het gaat.

Een nieuwe generatie, nieuwe kansen
En dan de toekomst. Die is aan de huidige generatie 25-. Zelf is Rohde 25+ en dus van de tv-generatie. Hij had drie ouders, geeft hij aan: vader, moeder en de tv. De generatie 25- heeft er vaak maar twee: een gescheiden ouder en een computer. Het wezenlijke verschil tussen de tv en de computer is dat de tv niet ‘terugpraat’, de computer wel. Voor je het weet, ben je met heel veel mensen. Rohde laat voorbeelden zien van virtuele werkelijkheden, zoals een virtueel hotel waar je een kamer kunt huren. Hij snapt daar niks van, maar het gebeurt volop. Internet is alom aanwezig. Het voorbeeld van de Arabische lente volgt, waarbij de sociale media als snelle communicatiekanalen fungeerden en fungeren. Niet bij de pakken neerzitten, maar iets doen.

Top-rappers sluiten spontaan de gelederen en maken zich er sterk voor dat een Afrikaans dorpje van mineralen wordt voorzien. Ze krijgen Coco-Cola zover dat deze de mineralen laat meeliften in haar kratjes. Rappers vormen immers belangrijke intermediairen voor het frisdrankbedrijf en als je pretendeert maatschappelijk verantwoord te ondernemen, dan moet je dat ook laten zien! Het is een nieuwe manier van organiseren. Zelfs de politie doet tegenwoordig oproepen via internet: maak met je mobieltje foto’s van verdachte situaties en stuur die door. Rohde laat nog meer voorbeelden zien van hoe je digitale middelen kunt benutten en snel resultaat kunt halen. Scholieren organiseren binnen no time een protestmars. Greenpeace stelt kwalijke praktijken van een chocoladefabrikant aan de kaak door het logo in Photoshop te bewerken. Een orang-oetan wiens leefgebied daardoor bedreigd wordt, houdt het logo vast. Maximaal bereik. En kijk, hier is een organisatie die het milieu vervuilt, druk op deze knop en je kunt deze organisatie meteen ont-vrienden (unfriend). En dan is er besom nog. Een site die mensen die iets nodig hebben, koppelt aan mensen die iets willen doen. Je kunt tijd, geld, spullen of je talenten aanbieden. Handig voor mensen die ervoor openstaan om een maatschappelijke bijdrage te leveren, maar weinig tijd hebben. Voor die paar uurtjes die ze wel hebben, kunnen ze heel gericht een goede bestemming zoeken. Dát is allemaal gaande.

Kortom
Kortom, het politieke en economische klimaat werkt niet mee, China hijgt in onze nek, ons sociaal weefsel valt uit elkaar en er dreigt een sociale onderklasse. Maar er gebeuren ook positieve dingen. Vooral via internet, de sociale media. Wat kun je daar nu meer? Jullie, hulpverleners, zitten in het hart van het sociale weefsel!, daagt Rohde de zaal uit. Kom met ideeën! Na twee minuten bedenktijd komt er al een kleine oogst uit het publiek. Laten we een site maken waar DOOR!-klanten op kunnen zien wat er allemaal te doen is en welke mogelijkheden er zijn voor invulling van hun vrije tijd. Of chatmogelijkheden creëren voor DOOR!-klanten om eenzaamheid tegen te gaan. En wat te denken van een soort van Marktplaats voor DOOR!-klanten met vraag en aanbod rond begeleidingsmogelijkheden. Wie heeft waar moeite mee en wie kan welke ondersteuning bieden? Drie vondsten in twee minuten. Dus als we allemaal nog wat langer nadenken ……

Tot slot
Het symposium wordt afgesloten met een staande ovatie voor de werkgroep van DOOR!, het kloppend hart van het samenwerkingsverband. Tien jaar DOOR! is met recht gevierd. Veel cliënten zijn geholpen, slechts weinigen vallen uit, de samenwerking verloopt goed. De verkokering is doorbroken, de structuur is lichtvoetig en professionals willen en durven samen verantwoordelijkheid te nemen. Toch zijn er ook grote zorgen vanwege de dreigende bezuinigingen. De begeleidingscomponent is cruciaal in het DOOR!-concept. Als die afkalft doordat de financiering ervan wordt overgeheveld en verminderd, kan DOOR! minder klanten bedienen. Daar komt bij dat kwetsbare mensen het toch al extra moeilijk krijgen door het stapeleffect van diverse maatregelen die van kracht worden. En kijken we wat ruimer om ons heen, naar West-Europa, dan zien we ook al geen vrolijkstemmend politiek en economisch klimaat. We kunnen bij de pakken neerzitten, maar we kunnen ook gezichten tekenen op trappen, een moestuin aanleggen en de ‘nieuwe media’ gaan gebruiken. Om ook het 20-jarig bestaan van DOOR! te kunnen vieren is, kortom, veel creativiteit nodig!